Στραβισμός

Ο στραβισμός είναι μια κατάσταση κατά την οποία τα μάτια δεν ευθυγραμμίζονται και οι οπτικοί άξονες δεν εστιάζουν στο ίδιο σημείο. Αυτό μπορεί να γίνει εμφανές με μια σταθερή ή διαλείπουσα παρέκκλιση προς τα μέσα, έξω, πάνω ή κάτω. Οποιαδήποτε υποψία ότι τα μάτια «στραβίζουν», ακόμη και παροδικά, απαιτεί άμεση αξιολόγηση από εξειδικευμένο οφθαλμίατρο, καθώς η πρώιμη διάγνωση είναι κρίσιμη για την αποκατάσταση της όρασης.

Ο στραβισμός μπορεί να προκύψει από διαταραχή στη λειτουργία των οφθαλμοκινητικών μυών ή των νεύρων που ελέγχουν την κίνηση των ματιών. Συχνά σχετίζεται με συγγενείς ανωμαλίες, οικογενειακή προδιάθεση ή διαφορές στη διαθλαστική δύναμη μεταξύ των δύο ματιών, όπως υπερμετρωπία, μυωπία ή αστιγματισμός.
Άλλες αιτίες περιλαμβάνουν παραλυτικό στραβισμό, στραβισμό που σχετίζεται με θυρεοειδική νόσο, μυασθένεια ή άλλες νευρολογικές παθήσεις. Στον νυσταγμό και στις οφθαλμοκινητικές παραλύσεις μπορεί επίσης να υπάρχει ανώμαλη ευθυγράμμιση των ματιών, χωρίς όμως να πρόκειται για κλασική μορφή στραβισμού.

Συμπτώματα του στραβισμού

Ο στραβισμός εκδηλώνεται με ορατή ασυμμετρία των ματιών, η οποία μπορεί να είναι συνεχής ή να εμφανίζεται μόνο σε στιγμές κόπωσης. Οι ενήλικες συχνά αναφέρουν διπλωπία (διπλή όραση), ενώ στα παιδιά μπορεί να παρατηρηθεί θολή όραση ή μειωμένη οπτική οξύτητα στο μάτι που «στραβίζει».
Η κατάσταση μπορεί να προκαλεί πονοκέφαλο, δυσφορία, κόπωση κατά την προσπάθεια εστίασης και δυσκολία στη χρήση και των δύο ματιών ταυτόχρονα. Σε παραμελημένες παιδικές περιπτώσεις μπορεί να αναπτυχθεί αμβλυωπία, δηλαδή μόνιμα μειωμένη όραση στο μάτι που δεν χρησιμοποιείται σωστά.

Η διάγνωση του στραβισμού γίνεται μέσω πλήρους οφθαλμολογικής εξέτασης από εξειδικευμένο οφθαλμίατρο ή στραβισμολόγο.
Αξιολογείται η κατεύθυνση της παρέκκλισης (έσω, έξω, άνω, κάτω, κυκλοστροφική), η συχνότητα (μόνιμος ή διαλείπων στραβισμός) και αν πρόκειται για έκδηλη ή λανθάνουσα μορφή.
Εξετάζεται επίσης εάν η γωνία της παρέκκλισης είναι ίδια σε όλες τις βλέμματατικες θέσεις (συνεκτικός ή μη συνεκτικός στραβισμός), καθώς και αν ο στραβισμός είναι ετερόπλευρος ή επαλλάσσων.
Τέλος, αξιολογείται η διόφθαλμη όραση, η ύπαρξη διπλωπίας και πιθανές συνοδές παθήσεις που σχετίζονται με τον στραβισμό.

Περίπου το 5% του πληθυσμού πάσχει από μία μορφή στραβισμού. Ο στραβισμός χωρίζεται σε πολλές υποκατηγορίες, Πολλές φορές η ονομασία περιγράφει με αρκετή ακρίβεια το πρόβλημα. Έτσι περιγράφεται πχ η φορά της παρέκκλισης όπως, έσω- , έξω-, πάνω (άνω) και κάτω (υπό), κυκλοστροφικός στραβισμός έσω και έξω, η μόνιμη ή όχι παρουσία του στραβισμού (έκδηλος ή λανθάνων, τροπία ή φορία), η συνεχής ή όχι παρουσία του στραβισμού (μόνιμος η διαλέιποντας στραβισμός), η σταθερή γωνία της παρέκκλισης σε διάφορες βλεμματικές θέσεις (συνεκτικός, μη συνεκτικός) και ανάλογα με το αν στραβίζει μόνο το ένα μάτι ή και τα δύο διακρίνουμε τον στραβισμό σαν ετερόπλευρο η επαλλάσσοντα. Άλλες σημαντικές ξεχωριστές κατηγορίες είναι ο παραλυτικός στραβισμός, οι ασύνδετες παρεκκλίσεις, τα στραβισμικά σύνδρομα, και ο στραβισμός που σχετίζεται με συστηματικά νοσήματα (πχ θυρεοειδής, μυασθένεια κλπ). Στις βλεμματικές παραλύσεις και στο νυσταγμό επίσης υπάρχει πρόβλημα οφθαλμοκινητικότητας χωρίς να υπάρχει πραγματικός στραβισμός.

Τα παραπάνω επιλεκτικά παραδείγματα θέλουν απλά να δείξουν την πολυπλοκότητα του προβλήματος, τις διαφορετικές αιτίες στις οποίες οφείλεται και το πιο σημαντικό για τον ασθενή: την εξατομίκευση που χρειάζεται η αντιμετώπιση κάθε περίπτωσης.

Η θεραπεία του στραβισμού ανάλογα με το είδος και την ηλικία του ασθενούς μπορεί να χρησιμοποιηθούν γυαλιά, πρισματικοί φακοί, επικάλυψη, ενέσεις Βotox και χειρουργική αποκατάσταση. Συχνά μπορεί να χρειαστεί να γίνει συνδυασμός των παραπάνω. Αντί για γυαλιά ορισμένοι μόνο ασθενείς μπορούν να κάνουν Excimer Laser ή να χρησιμοποιήσουν κολλύριο.

Η κύρια αντιμετώπιση του στραβισμού είναι η χειρουργική, ιδιαίτερα στον στραβισμό ενηλίκων η βρεφών.

Υποστηρίζεται (ακόμα και από οφθαλμιάτρους) ότι η χειρουργική αντιμετώπιση του στραβισμού είναι μόνο μια κοσμητική επέμβαση χωρίς λειτουργικό όφελος για τον ασθενή αφού η διόφθαλμη όραση του ασθενούς θα εξακολουθήσει να είναι περιορισμένη.

Ο ευρωπαϊκός και αμερικανικός σύνδεσμος των εξειδικευμένων στραβισμολόγων προσπαθεί εδώ και χρόνια να αντικρούσει τα παραπάνω στερεότυπα. Η επέμβαση του στραβισμού ανήκει στην επανορθωτική (reconstructive) και όχι στην κοσμητική χειρουργική. Εκτός από τα εύλογα πλεονεκτήματα σε επαγγελματικό, κοινωνικό, προσωπικό και ψυχολογικό επίπεδο που προσφέρει η αποκατάσταση του στραβισμού στην ανθρώπινη επικοινωνία η διόφθαλμη λειτουργία της όρασης (εύρος και βάθος του οπτικού πεδίου) βελτιώνεται μετεγχειρητικά ακόμα και αν πράγματι δεν υπάρχει πλήρης λειτουργική αποκατάστασή της σε φυσιολογικά επίπεδα.

Κάποιοι οφθαλμίατροι υποστηρίζουν ότι πολλοί ασθενείς αναπτύσσουν μετεγχειρητική διπλωπία μετά από εγχείρηση στραβισμού σε μεγάλη ηλικία ακόμα και αν τα μάτια τους «ισιώσουν» τελείως μετά την εγχείρηση.

Η πρόληψη του στραβισμού βασίζεται κυρίως στην έγκαιρη διάγνωση και την τακτική παρακολούθηση. Ο συστηματικός οφθαλμολογικός έλεγχος σε παιδιά, ιδιαίτερα σε όσες οικογένειες υπάρχει ιστορικό στραβισμού, είναι καθοριστικός για την αποφυγή παραμελημένων καταστάσεων και αμβλυωπίας. Στους ενήλικες, η έγκαιρη εκτίμηση από ειδικό βοηθά στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας πριν εξελιχθούν συμπτώματα όπως διπλωπία ή λειτουργική δυσκολία στην όραση.