Αποκόλληση αμφιβληστροειδούς

Ο αμφιβληστροειδής είναι το λεπτό στρώμα νευρικού ιστού στο πίσω μέρος του ματιού που δέχεται το φως και μετατρέπει τα οπτικά ερεθίσματα σε εικόνες που στέλνονται στον εγκέφαλο. Λειτουργεί όπως το φίλμ μιας κάμερας: αν δεν βρίσκεται στη σωστή θέση, η εικόνα που αντιλαμβανόμαστε θολώνει ή παραμορφώνεται.

Η αποκόλληση αμφιβληστροειδούς είναι μια σοβαρή κατάσταση κατά την οποία ο αμφιβληστροειδής απομακρύνεται από τη φυσιολογική του θέση. Όταν ο αμφιβληστροειδής αποκολλάται, παύει να λειτουργεί σωστά, προκαλώντας θολή όραση και, χωρίς άμεση αντιμετώπιση, μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη απώλεια όρασης ή και τύφλωση. Πρόκειται για επείγουσα οφθαλμολογική κατάσταση.

Η αποκόλληση αμφιβληστροειδούς συνήθως ξεκινά από αλλαγές στο υαλοειδές, το διαυγές ζελέ που γεμίζει το εσωτερικό του ματιού. Με την ηλικία το υαλοειδές συρρικνώνεται και τραβιέται από τον αμφιβληστροειδή—a διαδικασία γνωστή ως αποκόλληση υαλοειδούς. Αν κατά αυτή την έλξη δημιουργηθεί ρωγμή ή σχίσιμο, υγρό μπορεί να περάσει κάτω από τον αμφιβληστροειδή και να τον ανασηκώσει, όπως μια ταπετσαρία που αποκολλάται από τον τοίχο.

Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο αποκόλλησης:
– Υψηλή μυωπία
– Προηγούμενη εγχείρηση καταρράκτη
– Γλαύκωμα
– Τραύμα στο μάτι
– Αποκόλληση στο άλλο μάτι
– Οικογενειακό ιστορικό αποκόλλησης
– Περιοχές λέπτυνσης στον αμφιβληστροειδή που ανιχνεύονται με βυθοσκόπηση

Τα συμπτώματα της αποκόλλησης αμφιβληστροειδούς εμφανίζονται συχνά ξαφνικά και απαιτούν άμεση εξέταση από οφθαλμίατρο. Τυπικά σημεία είναι:

– Λάμψεις φωτός
– Νέα μυγάκια (ιδίως αν συνοδεύονται από λάμψεις)
– Σκιά ή «μαύρη κουρτίνα» στην περιφερειακή όραση
– Αίσθηση ότι μια περιοχή του οπτικού πεδίου σκοτεινιάζει ή χάνεται

Τα συμπτώματα αυτά δεν σημαίνουν πάντα αποκόλληση, αλλά είναι πάντοτε επείγον για να αποκλειστεί.

Η διάγνωση της αποκόλλησης γίνεται με οφθαλμοσκόπηση μετά από μυδρίαση, δηλαδή διάνοιξη της κόρης με ειδικά κολλύρια. Με λεπτομερή εξέταση του βυθού, ο οφθαλμίατρος μπορεί να εντοπίσει ρωγμές, σχισίματα ή ήδη υπάρχουσα αποκόλληση. Σε αρκετές περιπτώσεις, η διάγνωση γίνεται κατά τη διάρκεια ενός τακτικού ελέγχου, ιδιαίτερα σε άτομα υψηλού κινδύνου.

Οι ρωγμές αμφιβληστροειδούς αντιμετωπίζονται άμεσα με laser ή κρυοπηξία, τεχνικές που «σφραγίζουν» την περιοχή γύρω από το σχίσιμο και αποτρέπουν την εξέλιξή του σε αποκόλληση. Οι θεραπείες αυτές πραγματοποιούνται στο ιατρείο και προκαλούν ελάχιστη ενόχληση.

Οι περισσότερες αποκολλήσεις απαιτούν χειρουργική αντιμετώπιση χωρίς καθυστέρηση, ώστε ο αμφιβληστροειδής να επιστρέψει στη φυσιολογική του θέση. Η επιλογή της μεθόδου εξαρτάται από τον τύπο, την έκταση και τα χαρακτηριστικά της αποκόλλησης.

Τοποθετείται μια μπάντα σιλικόνης στο εξωτερικό τοίχωμα του ματιού για να αντισταθμίσει τις δυνάμεις που τραβούν τον αμφιβληστροειδή. Συχνά παροχετεύεται το υγρό κάτω από την αποκόλληση ώστε ο αμφιβληστροειδής να ξανατοποθετηθεί. Η επέμβαση πραγματοποιείται συνήθως με τοπική αναισθησία σε πλαίσιο «χειρουργικής ημέρας».

Γίνεται έγχυση φούσκας αερίου στο εσωτερικό του ματιού. Η φούσκα πιέζει τον αμφιβληστροειδή στη θέση του και «σφραγίζει» τη ρωγμή με τη βοήθεια laser ή κρυοπηξίας. Απαιτείται για μερικές ημέρες συγκεκριμένη θέση κεφαλιού. Το αέριο απορροφάται σταδιακά.

Ο χειρουργός αφαιρεί το υαλοειδές που τραβά τον αμφιβληστροειδή και το αντικαθιστά με αέριο ή ειδικό υγρό. Το μάτι στη συνέχεια παράγει το δικό του υγρό που αντικαθιστά σταδιακά το αέριο. Σε ορισμένες περιπτώσεις η τεχνική συνδυάζεται με εξωτερικό μόσχευμα σιλικόνης.

Μετά την επέμβαση είναι φυσιολογικό να υπάρχει ήπια ενόχληση. Λάμψεις και μυγάκια μπορεί να επιμείνουν για μήνες. Αν έχει χρησιμοποιηθεί αέριο, απαιτείται συγκεκριμένη θέση κεφαλιού για κάποιο διάστημα, ενώ απαγορεύονται οι πτήσεις μέχρι την πλήρη απορρόφησή του, καθώς η απότομη αλλαγή υψομέτρου μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνη αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Μετά την αποκατάσταση, συχνά χρειάζεται αλλαγή γυαλιών.

Όλες οι χειρουργικές τεχνικές ενέχουν κινδύνους, ωστόσο μια αποκόλληση που δεν αντιμετωπίζεται εγκαίρως οδηγεί συνήθως σε σοβαρή και μόνιμη απώλεια όρασης. Πιθανές επιπλοκές είναι μόλυνση, αιμορραγία, αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης και εμφάνιση καταρράκτη.
Αν και οι περισσότερες επεμβάσεις είναι επιτυχείς, σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτείται δεύτερη επέμβαση.

Η αποκατάσταση της όρασης μετά την αποκόλληση αμφιβληστροειδούς είναι σταδιακή και μπορεί να διαρκέσει μήνες. Σε ορισμένους ασθενείς η όραση δεν επανέρχεται πλήρως, ιδίως όταν η αποκόλληση ήταν εκτεταμένη ή παρέμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα πριν την αντιμετώπιση.
Με την υποστήριξη σύγχρονης τεχνολογίας, η αποκατάσταση της αποκόλλησης επιτυγχάνεται στο 80–90% των περιστατικών με ένα χειρουργείο, ποσοστό που φτάνει περίπου το 95% με επιπλέον επεμβάσεις όταν χρειαστούν.